Social media kan een mijnenveld zijn voor meiden met een eetstoornis. Je scrolt nietsvermoedend door TikTok of Instagram en ziet het ene moment een stralende fitness-influencer met een perfect lichaam en “ideale” smoothie bowl, en het volgende moment een video van een meisje met zichtbaar ondergewicht dat openhartig haar eetstoornis-ervaring deelt.
Het perfecte plaatje: influencers en onrealistische schoonheidsidealen
Op Instagram en TikTok is het mooie plaatje vaak letterlijk te mooi om waar te zijn. Populaire “fitfluencers” en health bloggers delen gelikte foto’s van hun strakke lichaam, kleurrijke acai bowls en een mooie glimlach, alsof elke dag een feestje van gezonde discipline is. Deze thinfluencers wekken de indruk van een maakbaar, ideaal leven waarin alles onder controle is, van calorie-inname tot ochtendroutine.
Zo’n constante stroom van perfectie legt de lat onrealistisch hoog. Interne onderzoeken van Instagram zelf tonen aan dat het platform schadelijk is voor het zelfbeeld van jonge meisjes: voor één op de drie tienermeiden verergerde Instagram hun problemen met hun lichaamsbeeld. Met andere woorden, terwijl jij vergelijkt, lijdt je zelfbeeld eronder, vaak zonder dat je het doorhebt.
Die onhaalbare standaard heeft ook daadwerkelijk effect op ons gedrag. Een onderzoek vond dat bijna de helft (49%) van de Instagram-gebruikers die zogeheten health food accounts volgen, symptomen van anorexia vertoont.
Dit is niet zo verbazingwekkend: zulke “gezondheids”accounts propageren vaak stiekem een cultuur van restrictie en fixatie op voeding. De posts zien er inspirerend uit, maar ondertussen vergelijk je jezelf met een zorgvuldig gecureerd ideaal. Experts signaleren dat influencers met hun gepolijste foto’s en strakke feed extreem dunne of superfitte lichamen als normaal en nastrevenswaardig presenteren. Dat is problematisch, zeker als je zelf al worstelt met je lichaamsbeeld. Je gaat jezelf meten aan een standaard die vrijwel niemand in het echte leven constant kan bijbenen.
Misschien herken je het wel: je volgt een populaire fitgirl in de hoop motivatie te vinden, maar eindigt met het gevoel dat je faalt. Zo verwoordde de 20-jarige Emily het in The Guardian: ze begon op haar 15e fitness-influencers te volgen ter inspiratie, maar gaandeweg sloeg het om. “Ik kreeg het gevoel dat mijn lichaam nooit goed genoeg was, hoeveel ik ook sportte,” vertelt ze vanuit haar herstel van anorexia. Ze zag op Instagram voortdurend afgetrainde lichamen, en onbewust ging ze geloven dat zij iets fout deed omdat ze er zelf niet zo uitzag.
Emily besefte achteraf dat social media een vertekende werkelijkheid is, maar op het moment zelf voelde het heel echt. “Het is zo makkelijk om te verdrinken in die feed vol mooie mensen,” legt ze uit. “Als je iemand niet persoonlijk kent, lijkt het alsof die persoon geen enkel gebrek heeft en dat haar lichaam én leven perfect zijn”. Dit constante vergelijken met perfect gestileerde influencers kan rechtstreeks leiden tot onzekerheid, dieetdrang en een scherpe daling in zelfwaardering.
Fitspiration of Thinspiration?
Op het eerste gezicht lijkt de content van deze gezonde influencers onschuldig of zelfs motiverend. Video’s als “What I Eat in a Day” en #fitspiration-plaatjes worden gebracht als tips voor een healthy lifestyle. Maar schijn bedriegt. Veel van zulke video’s kunnen je onnodig onzeker maken over je eigen eetpatroon. Je vraagt je ineens af of jij wel goed genoeg bezig bent, omdat jouw bord er anders uitziet dan dat van die influencer.
Bovendien laten deze filmpjes vaak maar een fractie van iemands werkelijke dieet of leven zien – de minder fotogenieke momenten blijven buiten beeld. Je krijgt dus de indruk dat je 24/7 moet leven op havermout, salades en proteïneshakes, terwijl dat voor die influencer achter de schermen net zo min de hele realiteit is.
Steeds meer onderzoek bevestigt dat fitspiration-content in de praktijk dicht tegen thinspiration aan ligt. Een vergelijkende analyse van social media-posts toonde aan dat beide genres – de fitspo én thinspo – vergelijkbare problematische boodschappen uitdragen. Beiden focussen obsessief op uiterlijk en bevatten geregeld aanmoedigingen tot restrictief eten, hoe “gezond” de verpakking ook lijkt.
Uiteindelijk komt de kernboodschap hierop neer: als je maar slank/fit genoeg bent, wordt alles beter. Dit idee sijpelt op subtiele wijze door in posts. Soms via hashtags, soms bijna letterlijk. Zo circuleren uitspraken als “everything gets better when you’re skinny” (“alles wordt beter als je maar dun bent”) in dit soort content. Het gevaarlijke gevolg is dat je eigenwaarde gekoppeld wordt aan de weegschaal: elke hap voelt als een test, elke workout als een must.
Zichtbaar ondergewicht op social media
Aan de andere kant van het spectrum zien we een totaal ander maar even schadelijk fenomeen: extreem ondergewicht dat openlijk wordt getoond. Op TikTok doken de afgelopen tijd video’s op van meisjes die er ziekelijk mager uitzien soms onder het mom van “transparantie” of zelfs “hersteljourney”.
Een bekend voorbeeld is de trend rondom de hashtag #SkinnyTok. Onder deze tag verschenen meer dan een half miljoen posts waarin extreme dunheid verheerlijkt werd. Video’s lieten bijvoorbeeld dramatische gewichtsverlies-timelines zien, of routines met amper calorieën, of simpelweg beelden van iemands uiterst fragiele lichaam. .
Hoewel TikTok inmiddels (onder druk van bezorgde autoriteiten) de zoekresultaten voor #SkinnyTok heeft geblokkeerd, geeft het ons een inkijkje in hoe aantrekkelijk dit soort content blijkbaar was. Europese toezichthouders sloegen alarm omdat de trend jongeren het idee gaf dat uiterste magerte iets nastrevenswaardigs is, een gevaarlijke glamourisering van een levensbedreigende toestandlinkedin.com.
In feite is #SkinnyTok een moderne reincarnatie van de beruchte pro-ana (pro-anorexia) subcultuur. Waar pro-ana websites in de vroege jaren 2000 al thinspiration-foto’s, hongertips en “trucs” om weinig te eten deelden, zien we nu vergelijkbare content op mainstream platforms terugkomen. De boodschap is wederom: “dunner is beter”, zelfs ten koste van je gezondheid.
Online creators binnen deze trend promoten (soms bewust, soms onbewust) gevaarlijke gewoonten als vasten, maaltijden overslaan en extreme calorierestrictie. Ze verpakken het als “gezondheid” of “accountability”, maar in werkelijkheid is het pure dieetcultuur op steroïden. Zulke content is een grote omgevingsfactor die het risico vergroot dat iemand een eetstoornis ontwikkelt of opnieuw in zijn oude patroon terugvalt tijdens herstel.
De ‘Nog Niet Ziek Genoeg’-val
Iets genuanceerder – en misschien nog verwarrender – zijn de accounts van meiden die hun eetstoornisreis delen, inclusief foto’s van toen ze op hun ziekst waren. Je ziet beelden van ziekenhuisbedden, uitstekende ribben, voedingssondes in de neus. De intentie hierachter is soms om anderen te waarschuwen of eigen vooruitgang te tonen (“kijk hoe ver ik gekomen ben”). Maar het effect op kwetsbare volgers kan het tegenovergestelde zijn van wat bedoeld is.
Veel meiden voelen zich namelijk onvoldoende ziek in vergelijking met wat ze zien. Ze denken: “ik heb (nog) geen sonde/ziekenhuisopname gehad, dus zo erg is het bij mij niet – ik stel me aan”. Eetstoornis-experts merken op dat geen enkele van die uitersten een vereiste is om een “geldige” eetstoornis te hebben. Je hóeft geen graatmager lichaam, vijf ziekenhuisopnames of levensbedreigend gewicht te hebben om serieus ziek te zijn, een eetstoornis zit tenslotte voor een groot deel tussen je oren.
Toch voelen veel lotgenoten zich zo als ze zichzelf vergelijken met die extreem magere beelden. Ze gaan denken dat ze pas recht hebben op hulp of herstel als ze er net zo uitzien als de ernstigste gevallen. Dit is de gevaarlijke ‘nog niet ziek genoeg’-valstrik: je ziektebeeld wordt gebagatelliseerd, door jezelf of zelfs door je omgeving, omdat je niet dat Instagram-plaatje van “anorexia” belichaamt.
Ironisch genoeg kunnen zelfs accounts die bedoeld zijn als herstelmotivatie triggers uitlokken. Sommige populaire recovery-accounts worden gerund door meiden die zelf (nog) in een kwetsbare lichamelijke toestand verkeren. Volgers zien die foto’s van iemands “laagste gewicht” of fragiele recovery body en vergelijken opnieuw: “zij is nog zo dun en toch bezig met herstel… misschien stel ik me aan als ik nu al hulp zoek”.
Onderzoekers van een kliniek beschreven hoe zulke publieke herstelaccounts onbedoeld andere eetstoornispatiënten triggeren. Je zou kunnen zeggen dat niet iedereen die herstelt meteen het boegbeeld van herstel op social media zou moeten worden – zeker niet als hun uiterlijk zelf nog een trigger kan zijn voor anderen.
Verder bestaat er een hele onderstroom van expliciet pro-ED materiaal online. Denk aan geheime Tumblr-blogs of privé Instagram/TikTok-profielen waar jongeren hun gewichtsverlies documenteren, tips uitwisselen om minder te eten, en elkaar aansporen in de “competitie” om zo ziek mogelijk te zijn. In deze kringen worden eetstoornissen ronduit verheerlijkt als een levensstijl.
Hoewel platforms als Instagram en TikTok dit soort hashtags en groepen proberen te weren, duiken er steeds nieuwe codes en manieren op om toch gemeenschapjes te vormen. Het bestaat dus écht: donkere hoekjes van het internet waar iemand met anorexia het gevoel kan krijgen dat zieker zijn gelijkstaat aan beter zijn. Dat is natuurlijk een gevaarlijke leugen van de eetstoornis zelf, maar online wordt die illusie helaas versterkt.
Impact op zelfbeeld en herstelproces bij anorexia
Beide beschreven vormen van content – de #fitspo perfectie én de #skinny extreemte – kunnen ernstige gevolgen hebben voor zelfbeeld en herstel. In wezen vertellen ze allebei dezelfde leugen: je waarde hangt af van je lichaam en gewicht. Of het nu verpakt is als “gezonde lifestyle” of als extreem voorbeeld, de onderliggende boodschap die bij jou als kijker blijft hangen kan zijn: ik moet dun(ner) zijn om goed genoeg te zijn.
Zulke boodschappen zijn funest voor iemand die herstellende is van anorexia (of er middenin zit). Je werkt misschien keihard om normale eetgewoonten aan te leren en je zelfbeeld los te koppelen van de weegschaal, maar één zo’n video kan je ineens weer doen wankelen. Inhoud die voortdurend dunheid verheerlijkt, dieetgedrag aanmoedigt of lichaamsvergelijking uitlokt, ondermijnt je vooruitgang en triggert die eetstoornis-stem die je juist probeert te dempen.
Wetenschappelijk onderzoek bevestigt wat veel meiden intuïtief al merken: sociale media kunnen eetstoornissymptomen verergeren. Zo is er bewijs dat hoe meer tijd je op “appearance-focused” platforms zoals Instagram doorbrengt, hoe ontevredener je wordt met je lichaam en hoe hoger de kans op verstoord eetgedrag.
Bij tieners die meer dan 3 uur per dag op social media zitten, is de kans op het ontwikkelen van een eetstoornis zelfs twee keer zo groot vergeleken met leeftijdsgenoten met minder schermtijd. Die voortdurende blootstelling aan perfecte plaatjes en extreme voorbeelden heeft dus een meetbaar effect op je mentale gezondheid.
Voor wie al een eetstoornis hééft (of net aan het herstellen is) kan social media als een fuik werken. De algoritmes van platforms als TikTok spelen hier helaas listig op in. Zodra jij bijvoorbeeld video’s bekijkt of leuk vindt die met afvallen, workouts of (extreem) dieetgedrag te maken hebben, gaat het aanbevelingssysteem je er nóg meer van voorschotelen.
Uit een recente studie met TikTok-gebruikers bleek dat accounts van mensen met een eetstoornis véél meer dieet- en dun-gerichte content kregen dan gezonde controleaccounts – in extreme gevallen 43 keer meer schadelijke eetstoornisvideo’s. Met andere woorden, de app vult je For You-page al snel met eenzijdige triggers, zelfs als je zelf niet bewust op “like” klikt. Hoe sterker iemands feed gevuld raakte met die appearance- en dieetfilmpjes, hoe zwaarder vaak hun eigen symptomen speelden. Zo ontstaat een vicieuze cirkel: je kijkt omdat je worstelt, en je worstelt meer omdat je kijkt.
Ook psychologisch werkt het van twee kanten tegen je. De fit influencer-content kan je een minderwaardigheidsgevoel geven. Je denkt dat je niet gedisciplineerd genoeg bent of niet mooi genoeg, wat weer kan leiden tot strenger diëten of extra sporten als “compensatie”. Aan de andere kant kan confrontatie met extreem magere beelden je anorexia juist rationaliseren: “zie je wel, zó dun ben ik nog niet, ik kan best nog afvallen”. Beide reacties zijn even gevaarlijk. Ze trekken je weg van de realiteit: namelijk dat geen enkele foto of video het volledige verhaal vertelt, dat gezondheid er in alle vormen en maten is, en dat je mentale welzijn belangrijker is dan voldoen aan een ziek schoonheidsideaal.
Tot slot: vergeet niet dat veel van deze online content een vertekend beeld geeft van wat normaal is. Instagram en TikTok laten niet zien hoeveel moeite, filtertjes, of zelfs ongezonde gewoontes er achter die “perfecte” posts schuilgaan. En de extreme gevallen die gedeeld worden, zijn vaak uitzonderingen of roepen juist om medische hulp in plaats van navolging.
Zoals de National Alliance for Eating Disorders het verwoordde: creators kunnen beweren dat hun content over “gezondheid” gaat, maar vaak maskeert het een schadelijk dieetcultuur-narratief. Het is dus niet gek dat jij je van binnen helemaal niet gemotiveerd of beter gaat voelen van al dat scrollen. Integendeel, het wakkert onzekerheid, angst en eetgestoord denken aan. Precies datgene waar je in herstel van probeert los te komen.
Praktische tips voor meiden met anorexia die worstelen met social media
Gelukkig sta je niet machteloos. Je kunt je online omgeving aanpassen zodat die vriendelijker is voor jouw herstel. Hier zijn een paar praktische, bewezen tips om vandaag nog toe te passen:
-
Ontvolg toxische accounts. Je hebt alle recht om jezelf te beschermen. Voel je vrij om accounts die dieet, dunheid of perfectie verheerlijken, te ontvolgen. Ook al zijn het bekende influencers. Zoals Emily uit het eerder genoemde voorbeeld deed, “unfollow” alles en iedereen waarvan je merkt dat hun posts jou onzeker of negatief doen voelen. Je hoeft geen uitleg te geven, jouw mentale gezondheid gaat vóór. Tip: je kunt op Instagram ook gebruikmaken van de mute-functie als ontvolgen te drastisch voelt. Zo zie je die content niet meer.
-
Volg steunende en inspirerende accounts voor herstel. Vul je feed bewust met positieve voorbeelden. Dat kunnen accounts zijn van body positivity-activisten, ervaringsdeskundigen die écht eerlijk zijn over herstel (zonder constant triggende foto’s), diëtisten of psychologen die balans promoten, of gewoon creatieve/komische accounts die niks met uiterlijk doen. Kies profielen waarvan de berichten je een goed gevoel geven over jezelf. Die je misschien herinneren dat herstel mogelijk is, dat lichamen divers mogen zijn, of die je afleiden. Je zult merken dat het ontzettend scheelt om dagelijks boodschappen van zelfacceptatie en steun te zien in plaats van constant die triggerende inhoud. Curate je feed zoals jóúw leven en waarden eruit zien, niet andersom.
-
Leg vaker je telefoon weg en zoek verbinding in real life. Klinkt cliché, maar het werkt: plan regelmatig pauzes van social media. Ga iets doen wat je leuk vindt of wat je lijf goed doet. Een wandeling, een hobby oppakken, afspreken met een goede vriendin, muziek luisteren, noem maar op. Echte gesprekken en momenten in het hier-en-nu helpen je relativeren; ze herinneren je eraan dat je zoveel méér bent dan je uiterlijk of volgersaantal. Bovendien, je vrienden en familie houden van jou om wie je bent, niet om hoe je eruitziet. Die echte connectie en steun in het offline leven zijn goud waard in je herstel. En elke keer dat je merkt dat je tóch je telefoon wilt pakken om te doomscrollen, bedenk: online mis je niks wat belangrijker is dan je eigen welzijn.
Toxische content: niet de maatstaf voor jouw eigenwaarde
Social media kan dus twee gezichten hebben. Enerzijds een bron van triggerende onrealistische ideaalbeelden zijn en anderzijds een plek waar extreme gevallen je een verkeerd beeld geven van “ziek zijn”.
Weet dat beide uitersten niet de maatstaf vormen voor jouw herstel of eigenwaarde. Jíj verdient het om je goed te voelen, ongeacht wat de algoritmes je voorschotelen. Hopelijk helpen de inzichten en tips uit deze blog je om bewuster te scrollen, liever voor jezelf te zijn en stap voor stap sterker te worden, zowel online als offline. Blijf informeren, stel je grenzen en omring jezelf met datgene (én diegenen) die jouw gezondheid ondersteunen. ❤️
Veelgestelde vragen
Hoe weet ik of een influencer of account schadelijk voor mij is tijdens mijn herstel?
Let op hoe je je voelt ná het scrollen. Voel je je slechter over je lichaam, schuldig over wat je hebt gegeten of krijg je de drang om te compenseren? Dan is dat een duidelijk teken dat die content niet helpend is. Zelfs als het account zogenaamd over gezondheid gaat: als het je onzeker maakt, mag je het ontvolgen. Je herstel is geen plek voor “vergelijkspelletjes”.
Is het normaal dat ik me minder ziek voel als ik anderen zie die er 'erger' aan toe zijn?
Ja, dat is een veelvoorkomend (en verraderlijk) mechanisme bij eetstoornissen. Maar laat je niet misleiden: een eetstoornis zit niet alleen in een zichtbaar mager lichaam. Je hoeft er niet ‘erger’ aan toe te zijn om serieus genomen te worden of om recht te hebben op hulp. Als jij lijdt onder je eetgedachten en -gedrag, is dat voldoende.
Wat zijn voorbeelden van helpende accounts die ik wél kan volgen?
Denk aan body positive creators, mensen die eerlijk delen over herstel zónder constant foto’s van hun ‘zieke’ lichaam, accounts die humor gebruiken om eetstoornisgedachten te relativeren, of professionals zoals diëtisten en therapeuten die helpen bij herstel. Of gewoon accounts die helemaal niets met eten en lijven te maken hebben.